Uluslararası İnkontinans Derneği’nin (International Continance Sociaety-ICS ) tanımına göre İnkontinans sosyal ya da hijyenik bir sorun haline gelen istemsiz idrar kaybıdır. Multipl Skleroz (MS)’li olgularda pelvik taban görev bozukluğu nedeniyle inkontinans görülmektedir. Pelvik taban disfonksiyonu (görev bozukluğu) sadece üriner inkontinansa neden olmaz. MS’te % 50- 70’inde alt üriner sistem bozukluğu, %39 -73’ünde fekal inkontinans (gayta kaçırma) ve cinsel problemler görülmektedir.
MS’de neden pelvik taban problemleri oluşur ?
MS’li olgularda santral sinir sisteminin değişik seviyelerinde etkilenmeler görülmektedir.
Santral sinir sisteminin (SSS) tüm bu merkezlerine işemenin dolum ve boşaltım fonksiyonlarını etkileyecek ve pelvik taban fonksiyonunun sürdürülmesini sağlayacak yapılar ve merkezler bulunmaktadır. MS’da etkilenme seviyesine bağlı olarak farklı inkontinans semptomları açığa çıkmaktadır. Bu nedenle de değişik tiplerde nörolojik mesane görülmektedir. Nörojenik mesane; merkezi /periferal sinir sisteminin işeme mekanizmasında rol oynayan motor veya duyu yollarındaki hasara bağlı mesanenin fonksiyon görememesi durumudur. MS’ de nörolojik hasar beyinde ve omurganın T12-L1 seviyesi üstündeki bölümde (üst motor nöron) ise; overaktif (aşırı aktif mesane)/spastik mesane ortaya çıkar, nörolojik hasar omurganın T12-L1 seviyesi altındaki bölümde (alt motor nöron) ise hipotonik /atonik mesane görülmektedir. MS’de üst motor nöron hasarında kontrolsüz, sık işeme ve mesaneyi tam boşaltamama (depolama sorunu) görülürken, alt motor nöron hasarında ise rezüdü idrar volümünde artış (boşaltma sorunun) görülmektedir. Kısacası MS’li olgularda idrar problemleri ikiye ayrılmaktadır; idrarın boşaltamaması yada idrarın depolanma problemidir.
İnkontinans sorunu olan MS’li olgularda neden fizyoterapi önemlidir?
MS’li olgularda inkontinansın tedavisinde değişik ilaçlar kullanılmaktadır ((Antikolinerjikler , Düz kas gevşeticiler, Kalsiyum kanal blokerleri, Trisiklik antidepresanlar). Medikal tedavi uygulandığında yan etki ve komplikasyonlar açısından çok dikkatli gözlem yapılmalıdır. Çünkü bu ilaçların ciddi yan etki ve komplikasyonları bulunmaktadır.
İnkontinansın tedavisinde kullanılan ilaçlar hastalarda pek çok komplikasyona yol açmakta iken, pelvik taban egzersizlerinin hiçbir yan etkisi ve komplikasyonu bulunmamaktadır Bu nedenle Uluslararası İnkontinans Derneği (ICS) inkontinansın tedavisinde birinci basamak tedavide ilk olarak pelvik taban rehabilitasyonunu önermektedir.
MS’te Pelvik Taban Rehabilitasyonu
MS’li olgularda uygulanacak pelvik taban rehabilitasyonunu konusunda uzman bir ekip tarafından gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Çünkü uygulanacak rehabilitasyon nörolojik hasarın SSS’deki seviyesine göre değişir. İdrar boşaltma sorunu olan olgularda daha çoğunlukla yardımlı mesane boşaltım uygulamaları (anal germe vb.) yapılırken, depolama sorunu olan olgularda ise diğer uygulamalar yapılmaktadır. Hangi uygulamanın MS’li olguda yapılacağına konusunda uzman bir ekibin karar vermesi gerekmektedir.
MS’li olgulara hangi davranışsal tedavinin verileceğini lezyon seviyesi belirler. Bir lezyon seviyesinde vereceğiniz bir öneri diğer lezyon seviyesi için zarar verici olabilir. Bu nedenle idrar kaçırma problemi olan MS’li olguların kulaktan dolma yada medyadan öğrendikleri bilgilerle idrar kaçırma sorununa yaklaşmamaları, bu konuda uzman bir ekibe gidip, kendi lezyon seviyelerine özel eğitim almaları gerekmektedir.
Pelvik taban kas rehabilitasyonu
MS’li kişilerin pelvik taban kaslarında ya zayıflık yada gevşeme problemi bulunmaktadır. Uzman bir fizyoterapist tarafından pelvik taban kasları değerlendirilip hangi problem varsa o probleme özgü egzersiz tekniği yada elektroterapi uygulamaları olarak kullanılacak cihaz, cihazın modu seçilmelidir. Aşağıdaki yöntemler MS’li olgularda en yaygın kullanılan pelvik taban kas rehabilitasyonu uygulamalarındandır.
MS’li olgularda yapılan çalışmalarda inkontinansın düzelebilmesi için aşağıdaki egzersizlerden uygun olanların da (hastanın değerlendirildikten sonra tipe karar verilir) verilmesinin gerektiği belirtilmiştir.
Özge ÖZTOSUN Dokuz Eylül Üniversitesi Fizik ve Rehabilitasyon Yüksek Okulu http://www.izmirmsdernegi.org/ms-multipl-skleroz-ve-idrar-kacirma
Türkiye Multipl Skleroz Derneği © 2016 Tüm hakları saklıdır.
